Dossier Egelinglaan 2B – Van school tot Kunstenhuis tot?
Van Engelingenschool tot De Egeling: Het hart van cultuur in Patijnpark. KunstenHuis IDEA, gevestigd aan de Egelinglaan 2b, staat al meer dan een eeuw symbool voor de dynamiek en de gemeenschap in onze wijk. Het pand, ook bekend onder de oudere naam ‘De Oude Werkschuit’ en nu bekend als Theater De Egeling, kent een rijke geschiedenis die teruggaat tot de begindagen van de Patijnpark-wijk.
Groeiende nieuwe wijk en het schoolgebouw uit 1922
De geschiedenis van de school aan de Egelinglaan staat direct in verband met de bouw van de Patijnpark-wijk. De wijk, die oorspronkelijk Patijndorp werd genoemd, is vernoemd naar de invloedrijke burgemeester Johan Jacob Clotterbooke Patijn van Kloetinge, die in 1919 1 hectare grond van zijn Huize Veldheim verkocht. De wijk werd rond de jaren 1920-1922 gebouwd en is het beste voorbeeld in Zeist van de Engelse tuindorp-principes met veel groen en een dorps karakter. Bekende architecten zoals J.M. Paap ontwierpen de woningen voor woningbouwverenigingen zoals Boschwijck. De snelle bevolkingsgroei maakte een nieuwe school onmisbaar, wat leidde tot de opening van de Engelingenschool in 1923. Gelegen aan de Egelinglaan: De straat is vernoemd naar een belangrijk Zeister figuur: Cornelis Guldensteeden Egeling (1847- 1915), apotheker, die van 21 maart 1894 tot 2 november 1915 wethouder van Zeist was. Hij zat bij kiesvereniging “Zeist” (liberaal). Dit zou hedendaags ergens tussen VVD en D’66 inzitten.
In 1923 opende de School voor Lager Onderwijs van de Nederlands Hervormde Gemeente haar deuren aan de Egelinglaan 2. Dit gebouw staat ook bekend als de Engelingenschool.
- 1923, Het eerste Hoofd: De school stond onder leiding van Hoofd der school C.J. van der Ent
- Bestuur: Het ouderbestuur werd in datzelfde jaar gevormd door prominente en diverse Zeistenaren: Ds. Lans (predikant), de heer F.W. Knijff (chef van Rijkswaterstaat), en de heer H. van den Bovenkamp (arbeider).
- Groei: De school kende een snelle groei. In 1925 telde de school al 194 leerlingen. Door dit succes moest er al snel uitgebreid worden. Het verzoek om uitbreiding naar twee klaslokalen werd door B. en W. ingewilligd met één lokaal, met een aanzienlijke investering van ƒ 10.500 gulden.
- Namen: Een greep uit de namen van personeel dat voorbij komt
- Hoofden: Onder de hoofden van de school waren de heer C.J. van der Ent (hoofd bij de opening in 1923), hoofdmeester Lodder (hoofd rond de jaren 1953/54) en hoofdmeester Van den Blink.
- Meesters: De docenten, met lesgevers en meesters die vaak een onuitwisbare indruk maakten, waren onder anderen meester Van Andel (rond 1953/54 in klas 5), meester Gunstra (gaf les in de 3e klas en speelde viool), meester Humalda (stond bekend om zijn spannende voorleessessies en kon keihard de lessenaar dicht slaan), meester Van der Top (reed in een Citroën 2CV Eend), meester Koetsier, meester Van der Zwaan, meester Schaapman, en meester Blink.
- Juffen: Ook de juffrouwen worden met veel warmte herinnerd, zoals juffrouw Kool (gaf les in klas 2, ontving leerlingen op woensdagmiddag op visite in Utrecht, op de Voorstraat boven de klokkenwinkel), de strenge, maar toch lieve juffrouw Van Arkel (gaf les in klas 1), juffrouw Iseger, juffrouw Boonstoppel en juffrouw Jansen. De heer Havinga (gaf later les aan de Slotlaan ULO) en Juffrouw Van Ginkel worden ook genoemd.
- Anekdotes die we tegenkwamen op Facebook waren o.a. het schaatsen op het plein, vermoedelijk in de koude winter van 1963 en de traditie om op 30 april (Koninginnedag) met de klassen marcherend naar het Rond te gaan om het Wilhelmus te zingen en als beloning een sinaasappel en een Mars-reep te krijgen.
(bron: oudseyst.nl)
(bron: Arie Oudenes, Facebook)
(bron: Conny Schumacher, Facebook)
Oproep aan de lezers: Heeft u nog herinneringen aan de school, of herkent u zichzelf of familieleden op klassenfoto’s? Mail de redactie!
Een ouderavond op de Egelinglaanschool in 1928
In de Nieuwe Utrechtse Courant van 5 april 1928 staat een interessant artikel over de gang van zaken. Het is wel duidelijk uit welke zuil deze school stamt laten we maar zeggen.
In de Herv. School aan de Egelinglaan werd de jaarlijksche ouderavond gehouden. Uit de overgroote opkomst bleek wel dat deze school in het centrum van de belangstelling der ouders staat.
De Voorz., Ds. R. Bartlema wees in een kort woord van welkom de ouders er op hoe een opvoeding in de vreeze des Heeren tot alle maatschappelijk werk bekwaamt.
De Secretaris, J. E. Rieffe Sr. mocht van grooten bloei gewagen, zijn verslag toch vermeldde een leerlingen toename van 262 op 322, vermeerdering met 2 leerkrachten, uitbreiding der school met 2 lokalen zoodat deze voor een vijftal jaren opgerichte school reeds 8 lokalen heeft.
De oudste leerlingen zongen 3 en 4 stemmig een 3-tal liederen w.o. Lof zij den Heere, van Keurs en Des Heeren Huis. Een dankbaar applaus der ouders viel den kinderen ten deel. Tot de leerlingen die de school verlieten richtte het hoofd een toepasselijk woord. Gewezen werd op het ijdele van een verwachten van aardsche, van natuurlijke dingen, maar ook op het heerlijke, te mogen hopen op Gods beloftenissen, die in Christus Ja en Amen zijn. Het aftr. bestuurslid de heer A. C. C. Roos, niet herkiesbaar, zag zich vervangen door den heer L. van den Bosch.
In de pauze werd van de gelegenheid voor de ouders om het werk der kinderen te bezichtigen ruimschoots gebruik gemaakt.
Na de pauze hield het hoofd de heer C. J. van der Ent, een causerie over het onderwerp “Wie voeden uwe kinderen op“.
De plaats der eere onder de opzettelijke opvoeders komt toe aan de ouders, wier roeping het is hun kinderen op te voeden voor dit en het het toekomend leven. Zij zijn niet te vervangen, wel te helpen. Als hulpkracht van eerste orde treedt op de school, die in dienst der Chr. opvoeding de eeuwige beginselen van Gods Woord tot richtsnoer moet hebben. Naast gezin en school heeft de Kerk een eigen taak. Spr. wees in dit verband bijzonder op Doop, dienst, des Woords en catechisatie. Hierna wordt stilgestaan bij niet-opzettelijke opvoeders, wier invloed heilzaam maar ook verderfelijk kan zijn. Achtereenvolgens passeeren de revue vriendjes en vriendinnetjes, “de straat”, jeugdorganisaties, spel en sport, tuinarbeid. Bij de “straat” wordt ook in verband met een rondschrijven van B. en W. aan de scholen, gewezen op de toenemende tuchteloosheid der jeugd en de ouders op het hart gebonden hun kinderen in de schoolvrije uren toch niet zonder toezicht te laten rondloopen. Het aanbevolen geneesmiddel voor straatloopen, is ’t scheppen van goede, animeerende bezigheid voor de jeugd. Spr. brak hier o.a. een lans voor het kweeken en verzorgen van planten en beval den komenden schoolwerktuin met warmte aan. Hierna wordt uitvoerig stilgestaan bij een opvoedster van de hoogste beteekenis: de lectuur. Spr. behandelt twee vragen: “Wat lezen uw kinderen en hoe lezen ze”. De invloed van het boek op het ontvankelijk kinderhart is zeer groot. Er zijn boeken die aan den geest voedzame spijze, maar andere, die langzaam werkend vergif bieden. Daarom dienen de ouders te weten, wat hun kinderen lezen, te zoeken wat goed en te weren wat kwaad is. Ideëele lectuur is zulke, die de jonge menschen bepaalt bij de noodzakelijkheid van wedergeboorte en bekeering, niet in dogmatische vertoogen, maar in het kleed van het verhaal.
Goed is alles wat verstand en gemoed vormt, een schoonen vorm heeft en daarbij het Chr. beginsel hooghoudt. Neutrale lectuur, die literair hoog staat, is bruikbaar. Streng geweerd worde echter die, welke anti-Christelijk en anti-zedelijk is, ook die welke de hartstochten prikkelt. Op den index staan boeken met vloeken en allerlei ongemanierdе uitdrukkingen, veel avontuurlijke verhalen, boeken á la Dik Trom, waarin de kwajongenstreken verheerlijkt en de dragers van het gezag bespot worden.
Als juweeltjes noemde Spr. Twee jongens van Gordeau, Jaap Holm van van der Hulst, De jongens van de club, van G. Schrijver en veel andere. Verder werden aanbevolen wat natuur-, historie-, landen volkenkunde of zending beschrijft, ook biografie. Met geen enkel menschenwerk te vergelijken is het Boek der Boeken, de Bijbel. Met den diepsten eerbied leze men hieruit ook met en voor de kinderen. Goede kinderbijbels o.a. die van v. d. Hulst zijn zeer aan te bevelen. Gewaarschuwd werd eindelijk nog voor het gevaar van de anti-Chr. courant in de gezinnen, en slotte wijst Spr. op de hooge waarde van bibliotheken met Chr. lectuur voor de jeugd en beveelt inzonderheid de schoolbibliotheek (op Spr.’s school in 6 klassebibliotheken gesplitst) van harte aan.
Op deze schoone lezing volgde een geanimeerde bespreking, die bewees, dat het onderwerp “lectuur” de belangstelling der ouders heeft.
Van onderwijs naar cultuur: De Werkschuit en IDEA
Het schoolgebouw behield decennialang zijn educatieve functie, maar transformeerde later tot een bruisend cultureel centrum:
- De Werkschuit: Het pand werd in latere jaren bekend als ‘De Werkschuit’, waar creatieve cursussen werden gegeven.
- KunstenHuis IDEA: Tegenwoordig is het de thuisbasis van KunstenHuis IDEA (Cultuur voor iedereen), dat met de locatie Egelinglaan 2b (Theater De Egeling) een vast adres heeft voor Beeldende Kunst, Dans en Theater.
Wist u dat? Volgens het jaarverslag 2024 is Theater De Egeling een belangrijke ontmoetingsplek. In een jaar tijd vonden er maar liefst 695 evenementen plaats, die werden bezocht door 17.834 bezoekers! De meerderheid hiervan (655 activiteiten) betreft externe activiteiten of verhuur. Een sociaal hart: KunstenHuis IDEA zet zich actief in voor alle Zeister kinderen en werkt samen met het Jeugdfonds Sport & Cultuur om te zorgen dat iedereen muziek-, dans- of creatieve lessen kan volgen, ookk als de financiële middelen thuis beperkt zijn.
In de recente periode zijn er verschuivingen geweest in de leiding van KunstenHuis IDEA:
- Rob Schouw (oud-directeur/bestuurder) ging met pensioen in 2024.
- Jan Brands-Leever nam de rol over, maar vertrok eind 2023/begin 2024.
- Sinds 18 juni 2025 is John Sijmonsbergen de nieuwe interim directeur-bestuurder.
Actueel: Discussie over de toekomst
De focus ligt momenteel op de toekomst van de Egelinglaan 2b. Dit is een hot topic in Zeist dat de gemoederen bezighoudt geralteerd aan de ontwikkelingen op de Markt met de Klinker.
De discussie: De grote toestroom van activiteiten en bezoekers (bijna 18.000) bij ‘De Oude Werkschuit’ wordt door sommigen gezien als een extra druk op de leefbaarheid in Patijnpark. Vanuit de gemeente en anderen leeft al langer de wens voor verplaatsing van de culturele activiteiten naar een centrale locatie (zoals de voorgenomen verbouwing van de Klinker op de markt waar Kunstenhuis Idea en de Peppel dan ook intrek nemen) om zo ruimte te creëren voor herontwikkeling en woningverdichting in de wijk.
Maar ook: Veel wijkbewoners zien het pand echter als een van de laatste ontmoetingsplekken in de wijk. Er is grote vrees dat de grond en het pand, waarvan Gemeente Zeist de eigenaar is (zie onze aanvraag Kadaster (PDF)), bij verplaatsing snel een woonbestemming krijgt in het kader van de woningbouwopgave, waardoor de laatste culturele ankerplek verdwijnt in ons deel van Zeist. De Gemeente heeft echter ook een sterke culturele (staan ze op voor!) en sociale taak. Niet alleen op wonen. De huidige bestemming van de locatie is Onderwijs (en Erf/tuin) wat in lijn is met de school en later cultuur(opvoeding).
Beklonken zaak of burgerparticipatie?
Bovenstaande voor- & tegens komen (deels) niet van wijkbewoners maar uit de rapporten van onderzoeksbureaus. Hieronder twee uitsnedes uit gemeentelijke documenten waarbij de uitkomst al enigszins beklonken lijkt. Wensdenken, bestemmingswijziging en gaan! Of… burgerparticipatie en luisteren naar waar de behoefte in onze wijk ligt? We houden het in de gaten!
Wat gebeurt er als wij met onze ogen knipperen? Het pand aan de Egelinglaan vertegenwoordigt een unieke, honderdjarige geschiedenis van onderwijs, cultuur en gemeenschap. De toekomst ervan is nu een belangrijk gespreksonderwerp in de wijk.
Stand najaar 2025
Op dit moment is er nog niet zoveel aan de hand: Het Kunstenhuis Idea aan de Egelinglaan draait verder en er gebeurt nog van alles. Onrustiger is het in het centrum rond de Klinker / De Markt. Daar wordt nu gekeken naar de gebiedsvisie waarbij de wens van het College is (en het onderzoek erop gericht) om De Peppel en locatie De Egeling naar het centrum te halen in een nieuwe te bouwen Huis van Cultuur en Ontmoeting, waar nu de Klinker staat. Dat zou een kettingreactie kunnen geven en ervoor zorgen dat De Egeling een onbekende bestemming heeft. Wat hoogstwaarschijnlijk op een stel nieuwe woningen of appartementen uitdraait (ervarings-aanname ;)). Hier willen we op voorsorteren door nu al zo goed mogelijk een oogje in het zeil te houden. We gaan naar raadsavonden en spreken in op de Ronde Tafel van 11 december 2025 om dit vraagstuk integraal te bekijken. Zoveel plekken voor ontmoeting en cultuur zijn er niet in onze wijk.
BewonersBelangen Dichterbij Zeist en het Kunstenhuis
En wij zelf? Sinds vele jaren komen wij op de locatie. Of we er nou een ALV houden, een Dichterbij Brouwerij of een politiek debat voor de gemeenteraadsverkiezingen. Ook zien we dat het een van de laatste locaties in ons gebied is die nog niet ten prooi is gevallen aan bestemming ‘wonen’. Steeds minder plekken blijven er over voor service, zorg en ontmoeten. Wij houden de ontwikkelingen dan ook in de gaten. Neem vooral contact op als je input wil geven, mee wil denken of aanvullende informatie heeft over verleden, heden of toekomst van het mooie pand.
Links
- meer over opkomst Patijnpark bij Geheugen van Zeist
- Interview in ons Dichterbij Magazine met directeur Rob Schouw in 2018
Bekijk hier al onze dossiers!